Recensie: Het einde van de hel | Reinier Sonneveld

Al een tijd heb ik mijn bedenkingen bij de hel zoals die mij is bijgebracht. Heel langzaam kregen die gevoelens vastere vorm, onder andere door dit boek. Ik kocht het, las het, begon erover te praten en ontmoette eindelijk geestverwanten, zoals dat dus gaat. Ik kan het iedereen aanraden.

Heel mooi is dat juist Reinier Sonneveld de handschoen van het universalisme oppakt. Want hij wordt ook gelezen binnen kerken met de onlogica 'marteling x oneindig x de meeste mensen = liefdevolle God' in hun geloofsbelijdenis. Zonder me te verliezen in details is hun repliek op alverzoening vaak een vorm van rechtvaardigheid, en op zich terecht.

Interessant genoeg lost Sonneveld die spanning op met een versie van het vagevuur, dat mij snel deed denken aan de aflaat, Luther, Tetzel en de Sint-Pieter in Rome, want ik ben conservatief opgegroeid, met de Heidelbergse Catechismus, in de Christelijke Gereformeerde Kerk, die dezer dagen om het leven wordt geholpen door diezelfde rechterflank. Oef, dat was veel frustratie en kerkgeschiedenis in één adem.

​De premisse in het kort: iedereen kan/gaat naar de hemel, maar de een wat/veel eerder dan de ander. De tussentijdse helse pijn is daarbij het voelen van de wroeging door een groeiend inzicht in je eigen slechtheid. Ofwel: er bestaat alleen een tijdelijke hel.

Die gedachte biedt ruimte aan de intuïtie dat de Hitlers der aarde meer tijd nodig hebben om met het recht in het reine te komen dan mensen met weinig op hun kerfstok; en ook aan de intuïtie dat een grotesk oordeel als oneindige, willekeurige marteling niet afhangt van een ongrijpbaar en futiel criterium zoals persoonlijk geloof. Dus je kunt rotzakken nog steeds volop naar de hel wensen en overleden kinderen gaan feitelijk meteen naar de hemel. 

Ik vond het wel heel even slikken, de gedachte dat ik dan niet linea recta naar de hemel ga (wat die plek/toestand ook moge zijn en voor zover ik daar wél in geloof). Maar pijn voor je bestwil is oneindig veel zoeter dan pijn door blinde uitverkiezing en wreedheid van een persoonlijke God. Deze week las ik trouwens de prachtige roman Einde verhaal van Sander Kollaard. Het was een sprinter, dus ik heb hem vlug teruggebracht, maar zal hem nog eens lenen en dan met deze gedachte vergelijken.

Andere recensies

• ​Sonneveld plaatste er een aantal op zijn eigen site: 'Ik hoop dat onze kerken vrijplaatsen zullen zijn, waar mensen vrijuit mogen spreken, vrijuit mogen lezen en vrijuit vragen mogen stellen, zonder het risico te lopen dat de gemeenschap je op de figuurlijke brandstapel gooit.'

Boekgegevens

• Het einde van de hel, Reinier Sonneveld
  Uitgeverij KokBoekencentrum | januari 2025 | 288 blz.