Eens een refo
Wat ook snel opvalt: Elenoor zet zich van begin tot eind opvallend af tegen een zekere Katelijne. Katelijne is een oud-klasgenoot van haar vriend, en ze is Elenoors voorganger binnen de woongroep. Maar Katelijne, dat was toch de hoofdpersoon uit Dorsvloer? Elenoor, de nieuwe Katelijne, tegen wil en dank. Misschien neemt Treur zo afscheid van de naïviteit, of het idealisme, of de refothematiek? Want er zit een christelijke dokter/ouderling in De Woongroep, die Elenoor zich nadrukkelijk niet herinnert, en dat is het qua geloof. Als een paal boven water staat intussen wel dat je nu eenmaal ook gewoon je eigen gesublimeerde refojeugd blijft: Hoor nu mijn stem heette deel drie (2017). Psalmberijming (1773) all over.

Onveilig gehecht
Een boek dat alleen maar goed afloopt is saai en graag lees ik over de lelijkheid van het leven, bij voorkeur ingebed in een interessante tijd en plaats, zelfs al doen de personages feitelijk niets. Want het bestaan schuurt tot bloedens toe en dat moeten we erkennen (al erken ik tegelijk best graag de sublieme schoonheid die er absurd pal naast staat, ook gewoon in de vorm van het dagelijkse burgermansleventje). Mislukte gezinnen zijn vaak een rijke bron voor fictie (en weltschmerz), maar dat zure huwelijk tussen haar paps en mams, en opa en oma, en zo nog wat familie, spelen feitelijk geen rol in het verhaal. Nou ja, Erik en zijn Elenoor gaan ook hard die kant op.

Cognitieve dissonantie
'Erik vertelt me dat de holocaustontkenning begonnen is bij Heinrich Himmler, die al in 1942 de massagraven in Oost-Europa liet opgraven om de slachtoffers van de Einsatzgruppen in brand te steken. Je kunt dus stellen de SS-top heel goed wist dat het niet deugde wat ze deden, ook al geloofden ze nog zo hard in hun eigen ideaal.'Misschien gaat De woongroep wel over de vele verschijningsvormen van cognitieve dissonantie (zoals hypocrisie, en kokerdenken: alleen horen en zien wat al in je straatje past). Dat verklaart in elk geval het impliciet beleden cynisme.

Ouders van Nu
Na afloop van het lezen voelde ik de kater. Niet die van de leegte na een goede afloop, maar ik denk die van de passiviteit, hoe Elenoor hulpeloos het leven in rommelt. Het boek is dan misschien een kritiek op de maakbaarheid, maar helemaal ons brein zijn we nou ook weer niet. En niet alle intermenselijke relaties zijn disfunctionele hoopjes compromis. Het is denk ik gewoon te veel van het goede, en niet zo goede. In een roman lees ik toch graag over de grotere misère. Voor het kleine grote leed dat de ratrace heet, lees ik de Ouders van Nu wel. Oké, niet. Dan toch liever dit boek: de literaire Ouders van Nu.

Toen mijn vrouw thuiskwam met het nieuws over de lieve, mooie, maar ook ongebruikelijke en vooral omvangrijke erfenis voelden we ons vereerd en een beetje overvallen. We hadden namelijk helemaal geen plaats. Al jaren stonden er dozen vol goede voornemens tussen de muizen in onze kelder ('voor later'), en ook het leesvoer dat om obscure redenen wél was toegelaten tot de boekenkasten moest hoognodig worden gezift (lees: moeizame onderhandelingen). Onze eigen twee collecties hadden we in ons eerste huis blijkbaar te naïef, plompverloren of confrontatiemijdend in elkaar geschoven. Daar waren de kasten het roerend mee eens, met hun doorgezakte gaatjes, omdat ze nu eenmaal niet waren gemaakt voor dubbele rijen boeken (al pasten die er makkelijk in). Bovendien wilden we een plank voor de meesterwerken waarmee we onze toekomstige kinderschaar zouden overvoeren. Nee, we waren niet bepaald ingesteld op een kwantitatieve uitbreiding van de huisbibliotheek.

Maar het was een mooie herinnering aan een mooi mens en trouwens: was kwaliteit uiteindelijk niet ons doel? Dat mevrouw Bergsma smaak had, wisten we, vooral uit haar verhalen. Oké, als we in haar laatste maanden op de koffie kwamen, waagde ik soms een steelse blik  op die ene overgebleven kast, gewoon voor een indruk (al voelde ik me daarbij al een halve lijkenpikker), maar de verhuizing naar de zorgflat was halsoverkop verlopen en hij stond er misschien puur voor de symboliek. Al geldt dat natuurlijk voor het gros van de boekenkasten op aarde. Aan de ruggen zag ik dat ze de werkjes wel degelijk had gelezen. Desalniettemin kregen we nog steeds geen concreet idee van de literaire weelde die ons misschien te wachten stond.